ریپورتاژ آگهی
مسجد حسن پادشاه تبریز

مسجد حسن پادشاه تبریز

این بنا درمیدان صاحب الامر واقع و اصل بنای آن مربوط به دوره فرمانروایی امرای آق قویونلو است . بنای كنونی مسجد فاقد جنبه های ارزشمند
  • 1400/11/20
  • استان : آذربايجان شرقي
  • شهر : تبريز
  • دسته : مساجد تاریخی ایران
آدرس : تبریز- محوطهٔ بازار دوه‌چی و میدان صاحب آباد
تلفن : 66059000-021

این بنا درمیدان صاحب الامر واقع و اصل بنای آن مربوط به دوره فرمانروایی امرای آق قویونلو است . بنای كنونی مسجد فاقد جنبه های ارزشمند تاریخی و هنری است؛ اما به روایت منابع تاریخی و مدارك و شواهد اندك برجای مانده، به روزگار آبادانی ، یكی اززیبا ترین و با شكوهترین مساجد تبریز بوده است . حاجی خلیفه كاتب چلبی، مؤلف كتاب های “كشف الظنون” و “جهان نما”، دركتاب اخیر راجع به این مسجد می نویسد: “جامع سلطان حسن، ازبناهای اوزون حسن، پادشاه آق قویونلو و به طرز جوامع سلاطین با سنگ تراش و سرب ساخته شده، بنای متین و با شكوهی است . دركنار صفه محراب، یك قطعه مرمر بلغمی بزرگی به طول و عرض چند ذراع به دیوار نصب شده و جامع را رونق بخشیده است . سنگ مرمر مزبور، ازنوادر دهر به شمار می رود و درجامع دیگر، نظیر آن دیده نشده است . اسماء چهار یار كه درسر درب آن حك شده بود، از طرف قزلباش ها پاك و فقط به نام علی (ع) ابقاء گرد یده است.” باید دانست كه گرچه بنای مسجد و منضمات آن- عمارت نصریه- به اوزون حسن بایندری نسبت داده می شود، ولی با توجه به نوشته حافظ حسین كربلایی دركتاب “روضات الجنان و جنات الجنان “، بنای آنها بعد از درگذشت اوزون حسن صورت گرفته است . اولیا چلبی كه در سال ۱۰۵۰ ه-.ق ازاین مسجد دیدن كرده، می نویسد : “این مسجد را سلطان حسن آق قویونلو بنا كرده است … بنای این مسجد، یكی ازشاهكارهای هنر معماری است . گنبدهای آن همه كاشیكاری شده واز چهارسو دارای منافذی هستند كه با سنگ های مرمرین مزین و مشعشع گرد یده اند. روی هرچهاردیوار این مسجد بزرگ را اسلیمی ها ، ترنج ها ، گل ها و بوته های گوناگون و كتیبه های متعدد حجاری و گچبری شده زینت بخشیده اند … بالای درها و پنجره ها نیز سنگ نبشته هایی با خط ثلث جلی وجود دارد كه بی شباهت به خط زیبای یاقوت مستعصمی نیست . درطرفین محراب این مسجد، دوپارچه ستون سنگی زرد رنگ قرار داده اند كه بهای آنها بدون مبالغه با خراج ایران و توران برابری می كند . گویا اینها كهرباهستند و نظیرشان درهیچ جای دنیا پیدا نمی شود .” نادرمیرزا، درخصوص وضعیت مسجد در دوره قاجاریه می نویسد: “اكنون مسجدی است آنجا با چوب مسقف و مدرسه ای كوچك و ویران . و به اندازه یك كف دست اینجا آجر كاشی بنا شده، به درگاه رخامی بالای مدخل منصوب است كه فصلی در آن منقور است . ” همچنان كه نادرمیرزا نوشته، امروزه، از آن همه سنگ تراش و رخام و كاشی، فقط یك قطعه مرمر درمحراب مسجد، یك قطعه سنگ نوشته مرمرین بر دیوار نزدیك در مشرف به میدان صاحب الامر، یك قطعه سنگ نبشته بر دیوار شمالی مسجد كوچك زمستانی و یك قطعه دیگر در پای دیوار كفشكن، یك قطعه سنگ قبر مرمرین در پای دیوار شرقی خواجه نشین مسجد زمستانی مزبور، یك قطعه سنگ نبشته نصب شده بر سردرمدرسه ، یك حلقه حوض یكپارچه سنگی، شش ستون سنگی و مقداری سنگ قبر و سنگ نبشته انباشته درمسجد زیرزمینی باقی مانده است . سنگ نبشته مرمرین محراب مسجد به صورت طاقنمای ظریفی حجاری شده و خوشرنگ است . قطعات سنگ نبشته های برجای مانده نشان می دهد كه كتیبه های سراسری حجاری شده به خط و شیوه عالی، بخش های مختلف مسجد را تزیین می كرده است. برسنگ قبر مرمرینی كه در پای دیوار شرقی خواجه نشین شمالی مسجد زمستانی كار كرده اند، عبارت “هذا روضة المرحوم شهرة به ابوشرف بن … بیگ ” خوانده می شود كه با توجه به مشخصات سنگ، احتمالا مربوط به قبر یكی از امرای آق قویونلو- مدفون درعمارت نصریه- است . سنگ نبشته قهوه ای رنگ دیگری درسردر صحن مدرسه حسن پادشاه نصب گردیده كه متعلق به زمان شاه تهماسب صفوی و متضمن بیم دادن سپاهیان و مردم از ورود بدون اجازه به خانه های دیگران است . مسجد زمستانی مسجد حسن پادشاه كه تا دوره اخیر مورد استفاده بوده، دارای شش ستون سنگی و طاق ضربی آجری است . مدرسه حسن پادشاه نیز به صورت نیمه معمور تا چندی پیش اقامتگاه طلاب علوم دینی بوده است .

 

مسجد حسن پادشاه تبریز-NkrM6IeBoS